طراحی و تدوین برنامه مراقبت پیش از تولد مبتنی بر ذهن آگاهی بر اساس فرهنگ ایرانی-اسلامی و بررسی اثربخشی آن بر شاخص های سلامت مادر و نوزاد

هدف: هدف پژوهش حاضر طراحی، تدوین و بومی سازی برنامه مراقبت پیش از تولد مبتنی بر ذهن آگاهی بر اساس فرهنگ ایرانی- اسلامی و بررسی اثربخشی آن بر شاخص های سلامت مادر و نوزاد در دوران بارداری، هنگام تولد و سه ماه پس از آن بود. روش: با توجه به هدف ذکر شده روش پژوهش از نوع بنیادی و کاربردی بوده و با عنایت به اینکه به دنبال بررسی اثربخشی برنامه مداخله و مقایسه آن با برنامه آموزشی اصلی می باشد در دسته طرح های آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون، پیگیری با گروه کنترل قرار دارد. بدین منظور ابتدا با بهره‏گیری از آیات و روایات و براساس منابع دینی و فرهنگ ایران اطلاعات مربوط به برنامه مراقبتی دوران بارداری مبتنی بر فرهنگ ایرانی- اسلامی جمع آوری و با استفاده از روش کیفی به تدوین برنامه آموزشی پرداخته شد. سپس به منظور مقایسه آن با نسخه اصلی و بررسی اثربخشی آن بر شاخص های سلامت مادر و نوزاد نمونه‏ای مشتمل بر 45 زن باردار نخست زا که در دوره زمانی سه ماهه دوم بارداری بودند، به صورت داوطلبانه انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک کنترل جایگزین شدند. گروه آزمایش اول برنامه مراقبت پیش از تولد مبتنی بر ذهن آگاهی و گروه دوم برنامه مراقبت پیش از تولد مبتنی بر فرهنگ ایرانی- اسلامی را دریافت کردند و گروه سوم مداخله خاصی دریافت نکرد. داده ها براساس تحلیل واریانس و با استفاده از نرم افزار spss-16 تحلیل شد. یافته‏ها: یافته‏های تحلیل واریانس چند متغری (manova) نشان داد برنامه مراقبت پیش از تولد مبتنی بر ذهن آگاهی می تواند بر شاخص های سلامت مادر در دوران بارداری، هنگام تولد و سه ماه پس از تولد تأثیرگذار باشد. نتایج تحلیل anovaهمچنین نشان داد مراقبت پیش از تولد مبتنی بر ذهن آگاهی بر اساس فرهنگ ایرانی- اسلامی، از میان شاخص های سلامت مادر در دوران بارداری بیشترین تأثیر را بر اضطراب و کیفیت زندگی مادر داشت و در ارتباط با شاخص های سلامت هنگام تولد تنها بر زایمان زودرس و وضعیت تولد (نارس بودن یا نارس نبودن نوزاد) تأثیرگذار بود در حالی که هیچ تأثیری بر قد، وزن، دور سر و نمره آپگار دقیقه اول و پنجم و حتی نوع زایمان نداشت، همچنین در ارتباط با شاخص های سلامت مادر سه ماه پس از تولد نیز نتایج حاکی از اثربخشی بیشتر برنامه مراقبت مبتنی بر فرهنگ ایرانی- اسلامی در افسردگی پس از زایمان، استرس والدینی و سلامت جسمانی و روانی مادر و همچنین کیفیت خواب و خلق و خوی نوزادان بود. نتجه‏گیری: به طور کلی می توان نتیجه گرفت که برنامه مراقبت پیش از تولد مبتنی بر ذهن آگاهی پس از بومی شدن قادر است اثربخشی مثبتی بر شاخص های سلامت مادر و نوزاد داشته باشد. بر همین اساس قرار دادن این نوع مداخلات در برنامه های بهداشتی مخصوص این دوران می تواند برای مادر و نوزاد سودمندی های بسیاری در پی داشته باشد. این یافته‏ها با توجه به مباحث نظری مطرح شده و نقش فرهنگ و باورها قابل تبیین است.